Próchnica wczesna występuje niedługo po wyrżnięciu się zęba. Umiejscawia się na powierzchniach wargowych w okolicy szyjki zęba i na powierzchniach żujących w zębach trzonowych. Sam przebieg choroby jest stosunkowo szybki – szczególnie u dzieci do 3. roku życia, ponieważ w krótkim czasie dochodzi do zniszczenia dużych powierzchni w obrębie korony zęba. Charakterystyczną cechą próchnicy wczesnej jest stały postęp procesu chorobowego. Dzieje się tak, ponieważ tkanki zębów mlecznych są słabiej zmineralizowane w porównaniu do zębów stałych. Szczególnie narażone na wystąpienie próchnicy wczesnej są dzieci wcześnie ząbkujące.

Pośrednimi czynnikami sprzyjającymi rozwojowi stanu chorobowego mogą być: długo trwające wymioty, niewłaściwe odżywianie, stres, antybiotyki, choroby przebyte przez matkę czy choroby przebyte przez dziecko we wczesnych miesiącach życia.

Decydującym czynnikiem jest cukier. Nie należy więc podawać niemowlętom smoczków z cukrem lub miodem czy przesadnie słodzić pokarmów oraz trzeba unikać lepkich syropów.

Na proces powstawania próchnicy może mieć również wpływ przedłużanie karmienia butelką bądź karmienia naturalnego.