Prawo pacjenta do informacji, wyrażenia lub odmowy zgody na interwencję medyczną w świetle nowej ustawy o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta i znowelizowanej ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Część II

PRAWO PACJENTA DO INFORMACJI, WYRAŻENIA LUB ODMOWY ZGODY NA INTERWENCJĘ MEDYCZNĄ W ŚWIETLE NOWEJ USTAWY O PRAWACH PACJENTA I RZECZNIKU PRAW PACJENTA I ZNOWELIZOWANEJ USTAWY O ZAWODACH LEKARZA I LEKARZA DENTYSTY

Dr hab. n. prawn. Profesor UMK Małgorzata Świderska, Katedra Prawa Cywilnego i Międzynarodowego Obrotu Gospodarczego, Wydział Prawa i Administracji, Uniwersytet im. M. Kopernika

Materiały z Konferencji Naukowo-Szkoleniowej „Prawo do wyrażania zgody na zabieg medyczny i inne prawa pacjenta", Warszawa, 17-18 września 2009 rok

22. Pacjent ma prawo do odmowy zgody na zabieg. Jak to wynika z uzasadnienia przytaczanego wyżej orzeczenia SN z 27 października 2005 r. „prawo nie nakazuje pacjentowi poddawać się interwencji medycznej, a lekarzowi pokonywać oporu pacjenta albo przez wykonywanie czynności, na które zgody nie wyraził lub którym się sprzeciwił, albo przez występowanie do sądu, aby taki sprzeciw pozbawił mocy". Nawet jeśli sprzeciw, tj. odmowa zgody na interwencję (bez względu na motywy: religijne, światopoglądowe, zdrowotne, wynikające z nadwrażliwości psychicznej pacjenta) wyrażona niewadliwie prowadzi do zaniechań dla pacjenta destrukcyjnych, z niebezpieczeństwem utraty życia włącznie, nie wolno stosować przymusu leczenia bez wyraźnej podstawy prawnej. Teoria przymusowej interwencji lekarskiej ze względu na „dobro" chorego została odrzucona. W sprawie rozstrzyganej przez SN 21 grudnia 1971 r. (II CR 481/71, OSPiKA 1973, z. 4, poz. 77) powód odmówił zgody na amputację nogi, a następnie domagał się odszkodowania, upatrując „winy" lekarza w tym, że uszanował jego wolę, tj. nie podjął działania jako prowadzący cudze sprawy bez zlecenia. Sąd Najwyższy słusznie uznał, że wola chorego w tym konkretnym stanie faktycznym nie była sprzeczna z ustawą ani z zasadami współżycia społecznego, co oznacza, że lekarz nie miał nie tylko obowiązku, ale i prawa do działania.

Sytuację graniczną stanowi problem ratowania samobójców. Trzeba jako zasadę - choć niepo-zbawioną wyjątków - przyjąć obowiązek ratowania samobójców. Najczęściej bowiem wystąpi tu wa-dliwość procesu wolicjonalnego (zaburzony stan psychiczny) związana z aktem targnięcia się na własne życie, co oznacza, że odmowa zgody na leczenie nie wywiera skutków prawnych, a zatem zachodzi stan taki, jakby sprzeciwu nie wyrażono (art. 82 k.c. - wada oświadczenia woli w postaci braku świadomości lub swobody powzięcia decyzji i wyrażenia woli powodująca bezwzględną nieważność oświadczenia woli). Wzgląd na stan psychiczny samobójcy i ochronę jego życia ma jednak swoje granice. Gdy pełnoletni samobójca po zamachu jest przytomny i pozostaje w stanie równowagi psychicznej, zwłaszcza wówczas, gdy stopień gwałtowności działania samobójczego nie jest wysoki i świadomy ryzyka sprzeciwia się wyraźnie zabiegom medycznym (także pozawerbalnie poprzez fizyczny opór), lekarz nie może takich zabiegów podjąć. Musiałby bowiem użyć w takiej sytuacji przymusu fizycznego, do czego żaden przepis prawny legitymacji mu nie daje. Lekarz (ratownik medyczny) powinien jednak uczynić wszystko, by przekonać samobójcę o celowości interwencji medycznej. Nie może poprzestać na prostym przyjęciu do wiadomości decyzji chorego.

Cały artykuł dostępny na stronie:

http://www.prawoimedycyna.pl/index.php?str=artykul&id=547